Enkele topografische en genealogische bizonderheden van de boerderijen en haar bewoners in het kerspel Zuurdijk. II
Meesster J.S. van Weerden
(Hogelandster 15-12-1961)
HET KERSPEL ZUURDIJK.
Zuurdijk heeft oorspronkelijk uit twee kerspels bestaan. Aterdijk en Westerdijk . Asterdijk of Oosterdijk moet gelegen hebben ten oosten van bet huidige Zuurdijk, waar de ree afgaat naar de boerderijen Castor en Pollux en in het ·licht verhoogde terrein baksteen en tufsteen in de grond gevonden is. Deze plaats werd vroeger wel aangeduid als de Ronnenburg. De overstromingen van 1287 en 1288, die allerwegen grote verwoestingen hebben aangericht, deden Asterdijk verdwijnen. Westerdijk is waarschijnlijk gelijk te stellen met het tegenwoordige gehucht Ewer, dat ook tot het kerspel Zuurdijk behoort. Volgens sommigen is de naam Ewer afgeleid van Aewier, de wier aan de Ae of het water gelegen. Met dat water werd mogelijk de Ewerdertocht bedoeld. Anderen leiden de naam af van de persoonsnaam Ewe. Ewer zou dan een samentrekking zijn van Ewerweer (vgl. Menneweer}. Het gehucht lag vroeger op twee wierden. Op de helling van de grootste liggen drie boerderijen, terwijl op de top een vijftal arbeiderswoningen zijn gebouwd . De kleinste wierde , gelegen aan de westzijde van het Huis Ewer , is grotendeels afgegraven. 250 jaar geleden stond hier een kleine boerderij, Kriensheem geheten ,die in de Kerstvloed van 1717 is verwoest. V roeger moet vanhier een lijkweg (?) naar het noorden gelopen hebben, die afging van het z g. Bosje. Oudtijds heeft op Ewer zelfs een armhuis gestaan. In 1730 is f 20.- door de diakenen van Zuurdijk aan dit armhuis betaald, aldus aantekeningen van J. Zijlma . In de kroniek van Emo en Menko wordt in 1287 reeds melding gemaakt van Sutkerdike. Deze naam. in de loop der tijden gewijzigd tot Zuurdijk. zal ontleend zijn aan de zuiderdijk van de .Marne, die toen bescherming bood tegen het water in de brede trechtermond van de Hunze. Deze sinds lang verdwenen zuiderdijk lag ten zuiden van de Prov,- en de Vlakkerietsterweg en wordt nog door een aantal hoogten aange geven, Het dorp Zuurdijk bestaat uit een oude kern en de buurtschappen Eerste- en Tweede Nieuwehuizen. In de oude kern zijn de school en de kerk op een kleine wierde gebouwd. Ook de boerderij Heuvelbeem (boerderij Lammerts) in de Moeshorn is op een hoogte gelegen.
Het kerspel Zuurdijk is in het zuiden vroeger groter geweest. doordat het Reitdiep, dat de na tuurlijke scheiding met het Wester kwartier vormt, een andere loop heeft gekregen.
Door het afsnijden van een bocht zijn in 1623 de Kampen , een gebied van ong 140 ha van de Marne gescheiden. In het begin van de I7e eeuw hadden de dijken daar veel van de werking van eb en vloed te lijden. In 1614 kwam .,de questie van de Swalve” – zo noemde men die bocht wel – ter sprake op de provinciale landdag. Ondanks verzet van de Zuurdijksters werd in 1622 het plan aangenomen en in het volgend jaar werd dit stuk van de Zuurdijkster uiterdijkslanden van de rest gescheiden. De Kampen vormden een afzonderlijke rechtstoel, die ofschoon zeer klein niet onbelangrijk was. Op burgerlijk en strafrechterlijk gebied was de betekenis gering. doch waar het hoofd van de rechtstoel niet alleen rechter was, maar ook de notarisfunctie uitoefende en bij daarbij niet aan zijn rechtsgebied was gebonden. daar konden de grietman belangrijke baten toevloeien.
Tegen het einde der Middel eeuwen behoorden de Kampen aan het Karthuizerklooster in Kampen. Waarschijnlijk is dit gebied hierdoor aan zijn naam gekomen. In de 16e eeuw is het aan het Oldeklooster in de Marne gekomen en in 1594 heef t de provincie het in beheer genomen.
Er liggen drie boerderijen , Grote
|
|
Kampen. Nieuwe Kampen en Lutje Kampen . Grote- en Nieuwe Kampen hebben tot 1856 een geheel gevormd .
Bij de gemeentelijke indeling van 1811 werden de Kampen bij Oldehove gevoegd. Daarmee werden de laatste banden met Zuurdijk afgesneden.